Anders organiseren in het onderwijs
Kwaliteit
Wendbaarheid
werkplezier
in een teamgecentreerde arbeidsorganisatie
TAO
TAO staat voor teamgecentreerde arbeidsorganisatie.
Van één leraar voor één klas naar een team van leraren, collectief verantwoordelijk voor de gehele ontwikkeling van een groep leerlingen. Dit is de basis van het organisatiemodel dat Ben van der Hilst beschrijft in zijn proefschrift over teamgericht organiseren, waarmee hij eind 2019 promoveerde.
Door middel van zijn promotieonderzoek heeft Ben aangetoond wat hij in de praktijk ervaarde:
De invoering van de TAO zorgt voor een verhoging van de kwaliteit van het professioneel handelen van de leraar en daarmee automatisch van het onderwijs, het maakt een school wendbaarder in het omgaan met alle ontwikkelingen waar het onderwijs mee gepaard gaat, en het verhoogt het werkplezier.
De TAO gaat uit van onderwijsteams van drie tot acht leden die collectief verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van alle leerlingen die in hun leerwegeenheid horen. Onderwijsteams handelen in het belang van de leerlingen waar zij verantwoordelijk voor zijn. Wat heeft deze groep nodig en hoe gaan we dat samen mogelijk maken? Het team formuleert zelf haar doelen. Dat geeft veel energie en maakt het makkelijker om gerichte keuzes te maken. Daarnaast krijgen de teamleden ook de bevoegdheden om hun plannen uit te voeren, mits deze vallen binnen het wettelijke kader, het schoolkader en binnen het budget.
De invoering van dit model leidt tot een schoolorganisatie waarin leraren met plezier samenwerken en kennis delen, gericht op kwaliteitsverbetering. Leraren zijn echt de baas van hun professionele praktijk.
Project
informatie
TAO invoeren
​
De schoolleider speelt een cruciale rol in de TAO. Die is verantwoordelijk voor het ontwerp van de TAO, het onderhouden ervan, het ondersteunen van het functioneren van de onderwijsteams en hoort ondubbelzinnig te handelen. Deze vorm van leidinggeven wordt in de TAO nabij leiderschap genoemd. Omdat het slagen van de TAO valt of staat bij de rol van de schoolleider, begint een traject altijd met een aantal bijeenkomsten met de schoolleiding.
​
De TAO bevat 9 bouwstenen die weergegeven zijn in een huis.
Tijdens het begeleidingstraject voor de invoering van de TAO, komen alle bouwstenen aan bod. In ongeveer vijf bijeenkomsten wordt een analyse van de huidige arbeidsorganisatie gemaakt en een herontwerp, waarbij de bouwstenen worden ingericht.
Het boek Teamgericht organiseren in het (basis en voortgezet) onderwijs van Ben van der Hilst ligt ten grondslag van het ontwerptraject.
​
De stappen in dit boek worden onder begeleiding van de TAO-adviseur gezet, waarna de schoolleider, liefst samen met een projectgroep, de TAO kan invoeren in de school.
Dit traject is op maat en wordt in samenspraak met de schoolleider en de projectgroep vormgegeven. Afgestemd op de situatie van de school.
De TAO-adviseur ondersteunt de implementatie op de school en blijft ook na afloop van het traject beschikbaar voor ondersteuning. Het verdient aanbeveling om in ieder geval twee terugkommomenten te plannen om de TAO te borgen.
​
Procesbegeleiders opleiding
Goed functionerende onderwijsteams zijn de beste garantie voor de kwaliteit van het onderwijs. Dat goed functioneren is te beïnvloeden door een goed uitgewerkte TAO in combinatie met een sterke processturing. Voor dit laatste is het belangrijk om in het onderwijsteam een procesbegeleider te hebben, een teamlid dat in staat is om de processen in het team goed te laten verlopen. De procesbegeleider is een ‘gewoon’ lid van het team (zonder hiërarchische verhouding t.o.v. de andere leden), die geschoold is in het begeleiden van teamprocessen in een TAO.
​
In deze opleiding leert de procesbegeleider ervoor te zorgen dat de collectieve verantwoordelijkheid voorop blijft staan in het team, dat er lerend met elkaar wordt samengewerkt en dat niet-helpende gedragingen besproken worden.
​
In 5 bijeenkomsten krijgt de procesbegeleider handvatten om het onderwijsteam naar een hogere teamvolwassenheid te brengen. Door interventies te doen op het gebied van de specifieke positie van het onderwijsteam (collectieve verantwoordelijkheid, taakverdeling, bevoegdheidskader), technische aspecten van het teamproces (met elkaar leren, leerlinggericht en resultaatgericht werken, besluiten nemen, naar elkaar verantwoorden) en sociaal-emotionele aspecten van het teamproces (conflicten bespreekbaar maken, veilig klimaat creëren, elkaar ondersteunen). De procesbegeleider is bij uitstek een conceptdrager in de TAO: de procesbegeleider snapt de onderliggende principes van de TAO en handelt daarnaar.
​
De opleiding is altijd op maat en afgestemd en vormgegeven naar de wensen en behoeftes van de school en de deelnemers.
​
Het is ook mogelijk en heel zinvol, om deze training met het hele team te volgen. Zo groeit het volledige team in teamvolwassenheid met als doel het nemen van collectieve verantwoordelijkheid voor de hele ontwikkeling van alle leerlingen.
Over mij
Ik ben Anneke de Gier, de AN in ANders organiseren.
Ik ben werkzaam als schoolleider en TAO-adviseur.
Ruim twintig jaar geleden ben ik gestart in het (speciaal) onderwijs, waar ik heb gewerkt als leerkracht en onderwijsassistent.
Ik ervaar het meeste werkplezier als mijn potentie gezien wordt en mijn kwaliteiten zoveel mogelijk benut.
In mijn jaren als leerkracht heb ik gemerkt dat dit sterk afhankelijk is van de schoolleider in de school. Houdt die de touwtjes strak in handen? Staat die open voor andere meningen? En is dat ook voor ieders mening? Durft die besluiten samen te nemen? Heeft die angst voor sterke persoonlijkheden in het team? Laat die het team invloed uitoefenen op de visie van de school?
​
Ik had een andere visie op leiderschap waarbij het team meer te zeggen zou hebben rondom een groepje leerlingen. Met die reden heb ik me omgeschoold tot schoolleider. Op de school waar ik kwam te werken als schoolleider, werkten we vanuit een teamgerichte organisatie volgens de visie van de Ben van der Hilst. Hierbij staat echt het kind centraal en heeft het team grote verantwoordelijkheid en bevoegdheid om de ontwikkeling van ieder kind zo goed mogelijk te laten verlopen. Het onderwijsteam krijgt het vertrouwen en de verantwoordelijkheid om het onderwijs vorm te geven. Zij werken echt met elkaar samen.
Binnen deze organisatiestructuur zag ik dat wat ik voor ogen had, ook echt mogelijk was. Ik zag een sterk onderwijsteam waarbij ieder lid de mogelijkheid had zijn talenten naar volle kracht in te zetten. Dit gaf een hoge mate van professionaliteit, maar ook een hele fijne sfeer onder elkaar.
Dat gun ik iedere school, ieder kind en ook iedere leerkracht. Ik ben me steeds meer gaan verdiepen in de Teamgecentreerde Arbeidsorganisatie (TAO) en ben vervolgens door Ben van der Hilst opgeleid tot TAO-adviseur. Naast dat ik nog steeds werkzaam ben als schoolleider op een TAO-school, heb ik ondertussen ook veel ervaring als TAO-adviseur op veel scholen in het PO, VO en MBO.
Mijn talent is dat ik me goed kan verplaatsen in een ander perspectief. Van daaruit sluit ik goed aan bij ieders situatie en kan ik beweging brengen. Doordat ik zelf in mijn carrière verschillende rollen heb gehad, kan ik naast het theoretische deel ook goed de praktijk begeleiden.
